Freze ile diş açma
Bu yöntemde takımın kesici profili, işlenecek çarkın diş profilinin aynısıdır. Dişler, taksimat tertibatı ile donatılmış herhangi bir freze tezgahında kesilebilir, ve takım ve taslak tezgaha bağlandıktan sonra takıma dönme hareketi verilir.
Takımın kesme aşamasında, iki dişe ait aralık bütün çark genişliğince kesilir. Bu imalat yönteminde hataların nispeten büyük ve dişlerin açılması için gerekli zamanın uzun olmasından dolayı, form freze yöntemi küçük tamir atölyelerinde veya çok az sayıda yapılan dişlilerin imalatında uygulanmaktadır.
Diş açma yöntemleri.
Yuvarlanma Yöntemi
Yuvarlanma yöntemiyle dişli çark imalatı, temelde dişlinin profilinin oluşturulması ve dişli çark ile krameyerin kavraması esasına dayanmaktadır ve dişli çarklarda temel dairesi üzerinde kaymadan yuvarlanan oluştuğu profilin elde edilmesi prensibine dayanır. Ana doğru saat ibresi yönünde yuvarlandığı takdirde sol profili, saat ibresinin ters yönünde yuvarlandığı durumda sağ profili meydana getirir.
Ana doğru profilin herhangi bir noktasına normal (dik) ve temel daireye teğettir. Yuvarlanma yönteminin pratikte uygulanması kremayer takım, azdırma ve dişli takımla gerçekleştirilir. Bu takımlara bağlı olarak kremayer planya, azdırma ve dişli planya olmak üzere üç farklı diş açma yöntemi de ayrıca bulunmaktadır.
Modül freze bıçağı.
Azdırma Yöntemi
Azdırma tezgahları, yuvarlanma metodu ile dişli çark açan özel tezgahlardır. Bu tezgahlar sayesinde, dişli çarklarda arzulanan düzgünlük yada kalite elde edilmiş olur. Azdırma tezgahı adını azdırma frezesi denilen kesici ucundan-çakısından almıştır. Azdırma frezeleri, sağ ve sol yönlü olarak yapılan özel kesicilerdir. Görünümleri vida biçimindedir ancak azdırma tezgahında her modülden tek çakı olarak bulunur ve bir tezgah tüm modülleri açamaz. Tezgahın kapasitesine göre modülleri de sınırlı olur. Örneğin; 0.5, 0.75, 1, 1.25, 1.5, 1.75, 2 gibi. Azdırma takımlarında dişlerin sırtı tornalanmış ve taşlanmış yüzeyleri vardır. Büyük takımlarda talaş oyuklarına helis verilerek dişlerin sürekli bir şekilde kavranmaları ve işlenen yüzeylerden kesintisiz olarak ayrılmaları sağlanır. Bu şekilde titreşimler de önlenmiş olur. Azdırma tezgahında işlenecek parçaya göre çeşitli tipte çakılar kullanılabilir. En yaygın olan çakı ise hava çeliğinden yapılan çakılardır. Ayrıca, titanyum alaşımlı zincir dişli çakılar ise daha sağlam oldukları için işleme kapasitesini yaklaşık olarak üç kat artırabilirler. Kesme sırasında kullanılan çeşitli sıvılar, kesme sırasında sürtünme kuvvetlerinden dolayı ortaya çıkabilecek çeşitli kırılmalara karşı alınan bir önlemdir.
Diş açmada kullanılan azdırma frezeleri.
a-Azdırma Tezgahında Gerçekleşen İşlemler:
Azdırma tezgahında işlenecek parçalar 3 çeşit işleme tabi olabilirler:
1-Düz dişli açma: Düz dişli açma işleminde parçanın ekseniyle dişlerin yönü paraleldir. Diğer bir şekilde ifade etmek gerekirse; parça düz bir yüzeye konulduğunda dişlerle yüzey arasında dik açı olduğu gözlenir.
2-Helisel dişli açma: Bu işlemde, parçanın ekseniyle dişlerin yönü paralellik göstermez. Parça düz bir yüzey üzerindeyken dişler ile yüzey arasındaki açının dar açı olduğu gözlenecektir. Çakı tezgaha yerleştirilirken belli bir açı verilmesi gerekmektedir.
3-Nihayetsiz çark: Tanjansiyel başlık gerektiren bu işlem her tezgahta yapılmaz.
b-Azdırma Tezgahında İşlem Sırası:
İş parçası, tezgahın özeliğine uygun bağlama araçlarıyla tablaya tespit edilir. Dişli çevresi komparatörle yapılan karşılaştırmalarla kontrol edilir.
Azdırma dişli tezgahlarının doğru olarak ayarlanması çok önemlidir. Tezgahın ayarlarının ve kontrollerinin işleme başlanmadan önce yapılması tavsiye edilir. Açılacak dişli düz ise, azdırmanın eğim açısı çakı üzerinden alınarak takıldığı gövdeye verilir. İş parçasıyla çakının dönüş oranı yani iş ve çakı, bir vida ile çarkı döndürüyormuş gibi düşünülerek, tezgah çark donanımları yapılmalıdır. Bunun için, dişli, diş sayısına göre bölüm dişli çarkları kataloğundan alınarak ilgili yerine takılır. Dişlinin açılabilmesi için çakının diş derinliği verildikten sonra, işin dönmesiyle oranlı olarak düşey konumda ilerlemesi yine çark donanımlarıyla sağlanır. Eğer dişli çark helis dişli ise, kesme sırasında azdırmanın dişleri arasında zorlanarak işin kaymasını önlemek ve helis açısını çıkarabilmek için çakıya göre daha hızlı dönmesi gerekir.
İşlem bitinceye kadar kesme yağı kullanılır. Böylece çakının zorlanması önlenerek düzgün yüzey elde edilmesi sağlanır.
Diş açmada kullanılan çeşitli freze bıçakları.
Dişli Planya Yöntemi
Kaba parçası aynı modüllü ve planya kesici takımı olarak kullanılan bir başka dişliye oturtulararak döndürülen dişlinin, türetilerek işlenmesi esasına dayanmaktadır. Kesme hareketini sağlamak için eşlenik dişlilerden birinin eksenel yönde gidip gelme hareketi yapması böylece kesicinin sırtı taşlanmış kesici ağızlarının takasları kaldırması dişliyi türetmesi gerekir.
Kesici takım ve dişli kaba parçası dişli planya tezgahına monte edildiklerinde birlikte çalışan iki dişlininkine benzer bir zaman bağıntısıyla dönerler. Dönüşü yanında git-gel hareketide yapan kesici dişli, dişli kaba parçasının diş boşluklarından yavaş yavaş talaş kaldırır. Dişli planya çakısı gerçekte, diş alınlarının yüzeyleri taşlanıp arka kısımları boşaltılarak kesici ağız haline getirilmiş bir dişliden başka bir şey değildir.
